Metabolizma nedir? Metabolizma hakkında sağlık bilgisi

Genel olarak canlı bir organizmadaki bütün kimyevi faaliyetler. Kompleks
yapılı bileşiklerden enerji çıkmasıyla basit moleküllerin meydana gelmesine katabolizma denir. Açığa çıkan bu enerji birçok hücre faaliyeti için kullanılır. Bu enerji aynı zamanda basit moleküllerin birbirlerine eklenmesiyle kompleks bileşiklerin teşekkülü için de kullanılır ve bu hadiseye de anabolizma denir. Anabolizma için lazım olan enerji, fotosentezde olduğu gibi dışardan gelen güneş ışığı da olabilir. Güneş ışığı enerjisiyle bitkilerde karbonhidrat yani şeker sentez edilmektedir. Bu hadisede havadaki karbondioksit ve su kullanılarak güneş ışığının da enerjisi eklenerek karbonhidrat olur.


CO2 + 2H,0+ Işık enerjisi
(CH2O) + 02 + H2O.
Şekerlerin parçalanma ürünlerinin birbirine eklenmesiyle yağ asitleri meydana gelir veya amin grubunun eklenmesiyle aminoa
sitler meydana gelir. Aminoasitler de proteinlerin temel birimleridir.
Hayvanlar için gıda, bitkiler olduğuna göre bütün canlılar için enerji kaynağı güneşin; her tür canlıda metabolizma aynı şekilde işlemektedir.
Enerji genellikle bir ısı enerjisi birimi olan "Kalori" ile ölçülür. Biyolojik bilimlerde kalori denince kilokalori veya büyük kalori veya fızyolojik kalori denen birim anlaşılır. Bu da bir litre suyun sıcaklığını I 5°C tan 16°C a çıkartmak için gereken ısı enerjisi miktarıdır. Besinlerin kalori değerleri, içlerindeki protein, yağ ve karbonhidrat miktarlarından hesaplanmaktadır. Bu miktarları gösteren listeler vardır. Bu listelere göre mevcut karbonhidrat miktarı 4, protein miktarı 4 ve yağ miktarı 9 la çarpılarak besinin kalori değeri hesaplanır.


Hücrede enerji oksidasyonla ortaya çıkar. Gıda molekülleri oksijen varlığında yanarak karbondioksit ve suya dönüşür ve enerji salınır. Gıda, bir yerde yakıt gibi yakılsa çıkacak olan enerji ile bedende başka yollarla yakılması neticesinde ortaya çıkan enerji miktarı aynıdır. Yani beden yüzde yüz verimli çalışan bir makinadır. Hücrede oksidasyon kendiliğinden olmaz. Enzim denilen protein yapılı katalizörler vasıtasıyla olur. G ıdayı oksijen kullanmadan yakan canlılar da vardır. Bunlara anaerob bakteriler denir. Bunlar gıdayı mayalama (fermentasyon) ve kokuşturma (putrefekasyon) vasıtasıyla enerjiye çevirebilirler. Fakat gıda bu yolla tam yakılamaz. Karbondioksit ve su gibi çok basit yapılara kadar parçalanamaz ve etil alkol gibi hâl'a enerji depolayan bir moleküle kadar parçalayabilir. Bu yolla çıkarılabilen enerji oksidatif yakmayla elde edilenin yirmibeştebiri kadardır.
Enerji, ısı, iş ve hücre içi ve hücre dışı maddelerin içinde depolanmak olmak üzere can- !ida üç şekilde kullanılır. Enerjinin çoğu ısıya dönüşür. Bedenin harareti hayatiyet için elzemdir. Canlının çevre içindeki rolü, vücut parçalarının yapısı ve çalışmaları ve bunların altında yatan kimyevi hadiselerin miktarı ve hızları o canlının yaratıiış hikmeti üzeredirler. Bir kurbağayı sıcak kanlı düşünemeyiz. Zira varlıklarını devam ettiremezler. Bir insan bedenini soğukkanlı hayvan bedeni gibi düşünemeyiz. Dolayısıyla buharlı bir gemide yakılan kömürden çıkan enerjinin sadece yüzde yirmisinin makina tarafından kullanılması bir eksikliktir. Fakat canlılann enerjilerinin çoğunun ısıya dönüşmesi mükemmel yaratılmış olmasındandır.


Canlılarda iş, mekanik veya kimyevi olur. Hayvanlarda çoğu mekaniktir. Kimyevi işler protoplazma sentezi, özel hücre ürünlerinin (hormon gibi) sentezi ve salınması, hücre içi ile dışı arasında osmotik ve iyonik farklılığın korunmasıdır.
Depolanma nişasta (bitkilerde), glikojen (hayvanlarda) ve ağ şeklindedir. Protoplazma yani yapı maddelerinin sentezi de bir depolanma kabul edilebilir. Zira açlıkta vücut kendi yapısını yıkarak enerjisini kullanır. Alınan gıda, tüketilen enerjiyi karşılarsa depolarda değişiklik olmaz. Gıdanın tüketilen enerji- den az alınması depoları tüketir; fazla alınmasıyla depoları genişletir.
Gıdadaki enerji =Isı enerjisi+ iş enerjisi + depodaki enerji. İş yapılmadığı taktirde bütün enerji ısı olarak ortaya çıkar. Gıda da alınmazsa ısı, tüketilen depo maddesi mukabilince meydana gelir. Bu hallerdeki metabolizmaya bazal metabolizma denir. Normal erişkin bir erkek bedeninde, günde 1500-1800 kalori bazal metabolik enerji olarak ortaya çıkar. Bu miktar bedenin büyüklüğü, cinsiyet, yaş, diet ve fizyolojik şartlarla değişiklik gösterir.